Η Οθωμανική βρύση του «Μπεκίρ Αγά» στο Πλωμάρι

Βλέποντας την Οθωμανική επιγραφή στο Πλωμάρι, η πρώτη απορία είναι τι γυρεύει αυτή εδώ αφού ως γνωστόν στο Πλωμάρι δεν κατοίκησαν τούρκοι. Αλλά και στη καλύτερη περίπτωση αν έμεινε κάποιος Οθωμανός διοικητικός αν μη τη άλλο θα είχε ένα σοβαρό λόγο ή και κόστος για να χαρίσει μια βρύση προς τους απίστους χωρίς κανέναν ιδιαίτερο λόγο. Διαβάζοντας το βιβλίο «Το Πλωμάρι επί Τουρκοκρατίας» του Ιωάννου Κ. Μουτζούρη του 1998 δεν γίνεται μνεία για την επιγραφή της βρύσης, όμως αναφέρεται το όνομα του «Μπεκήρ Αγά» και εδώ λύνεται το μυστήριο γιατί να χαρίσει κάποιος Οθωμανός μια βρύση σε μια περιφέρεια όπου δεν υπάρχει το μουσουλμανικό στοιχείο. Από την μετάφραση της επιγραφής που μας έκανε ο Πανεπιστημιακός S. Mohammad T. Shariatpanahi, αναφέρεται η αφιέρωση του ελ-Χατζ Μπεκίρ Αγά-ζαντέ του Αμπού Μπεκίρ Αγά με ημερομηνία 1233 (1817-1818). Σήμερα η επιγραφή βρίσκεται εντοιχισμένη στην είσοδο της αγοράς του Πλωμαρίου. Την εποχή της κατασκευής της βρύσης το σημερινό Πλωμάρι ήταν ένας μικρός οικισμός «Ποταμός» που έλαβε την ονομασία από τον ποταμό Σεδούντα, που περνάει μέσα από τον οικισμό και εκβάλει στη θάλασσα. Η θέση της βρύσης πιθανώς να ήταν στην είσοδο του οικισμού, με ερχομό από τη Γέρα.
Πριν το 1843 ο Ποταμός ήταν ένας μικρός παραλιακός μικροικισμός με λίγα σπίτια, λίγες αποθήκες σιταριού και μερικά εργαστήρια (1).
Ξεκινώντας από ένα έγγραφο του 1792, που βρέθηκε στην εκκλησία της Παναγίας ή Μεταμόρφωσης της Παναγίας, οι κάτοικοι δηλοποιούν πως όσα άσπρα (2) χρεωστούσταν στον Μπεκήρ Αγά, ήτοι 11.500 άσπρα, λογαριάστηκαν με τον τόκο 5 μηνών και έγιναν στο σύνολο 12.125 άσπρα και υπόσχονται να αποπληρωθούν με προθεσμία 6 μηνών, δηλ. από την 1η Αυγ. Ως την 1 Φεβρ.
Πενήντα και εκατό και πλέον χρόνια μετά ο Σταυράκης Αναγνώστου (3) και ο Στ. Τάξης αναφέρουν για δύο Οθωμανούς ναζίρηδες της Καλλονής που τότε είχε διοικητική έδρα τα Δάφια, τους Ομέρ Αγά και τον Μπεκήρ Αγά. Στα Δάφια ήταν επίσης ο μουδίρης (ανθυποδιοικητής της περιφέρειας) οι διοικητικές και δικαστικές αρχές. Οι Οθωμανοί ναζίρηδες έναντι χρημάτων νοίκιαζαν για δύο χρόνια τον λεγόμενο «μουκατά» δηλ. την αποδεκάτωση της επικαρπίας της Λέσβου, και οι εκμισθωτές αυτοί των φόρων ήταν οι πραγματικοί διοικητές της Λέσβου και είχαν δικαίωμα ζωής και θανάτου επί των υπηκόων, καθιστούσαν υπεύθυνους τους προεστώτες και γέροντες για τη πληρωμή. Ο Στ. Τάξης το 1874 (4) συμπληρώνει για αυτούς «Το ισχυρόν δε ιδίως και πλούσιον της Λέσβου τούτο Ναζιράτον πολλούς πάντοτε έσχε τους εραστάς, σκληρούς, ως επί το πολύ, και πλεονέκτας, έν οίς και τινάς των εντοπίων, ως τους Μπεκήρ αγάν, Ομέρ αγάν».
Στη βρύση μνημονεύεται το όνομα του υιού ελ-Χατζ Μπεκίρ Αγά-ζαντέ του Αμπού Μπεκίρ Αγά που χάρισε στο «Ποταμό» προκειμένου στο πρόσωπο των υπηκόων του που φορολογούνται να φαίνεται και ως πρόσωπο δωρητής. Όμως μια ακόμη πολύ σοβαρή εκδοχή είναι ο Αγάς να έφτιαξε τη βρύση, για να μπορεί το Οθωμανικό ναυτικό να προμηθεύεται πόσιμο νερό όποτε αυτό χρειαζόνταν.
Όλη η επιγραφή αναφέρει:

Από το νερό (προέρχεται) κάθε τι ζωντανό.
σούρα Al-'Anbyā’ (οι προφήτες), ν. 30.

Αφιέρωση από τον ελ-Χατζ Μπεκίρ Αγά-ζαντέ του Αμπού Μπεκίρ Αγά με ημερομηνία 1233 (1817-1818)

Παναγιώτης Αγιακάτσικας

(1) Οικονόμου Σ. Τάξης, Συνοπτική Ιστορία και Τοπογραφία της Λέσβου, 1909
(2) akçe = άσπρο αργυρό νόμισμα, υποδιαίρεση του γροσίου που από το 18ο αιώνα ισοδυναμεί με το 1/120 του. Πολλαπλάσιο του άσπρου είναι ο παράς. 
(3) Σταυράκης Αναγνώστου. Η Λεσβιάς Ωδή, 1850
(4) Σταύρος Γ.Τάξης Συνοπτική Ιστορία της Λέσβου και Τοπογραφία αυτής, 1874